Në serinë e fundit të podcastit ABTalks, Chris Martin thoshte një klishe të gjallë me një portret që rrezatonte paqe:

“Dashuria është përgjigjia, është e vetmja gjë që mund të përmirësojë çdo gjë”.

Por dashuria në kohët kur terapisti dhe shoku juaj më i ngushtë është ChatGpt dhe kur lidhjet apo martesat i ngjajnë më shumë një marrëveshje të pastër biznesi sesa një lëngate shekspiriane, po kalon nëpër një fushë të minuar. Shoqëritë ultra-kapitaliste, si edhe mësymja e internetit në çdo sekondë të jetës sonë i kanë dhënë vlerë fjalisë së Patrizia Reggianit – “Më mirë të qash në një lamborghini, sesa në një biçikletë” – a thua se ka ndonjë vlerë të madhe vendi ku po qan. Nëse je duke qarë, ç’rëndësi ka ku po ndihesh keq?

Fakti është që tashmë, ‘dashuria’ e poezive të Napoleonit për Xhozefinën tingëllon demode. Idealja do ishte që ajo të vinte edhe me paranë dhe pushtetin, nëse jo, janë më mirë këto të fundit sesa një dashuri e vërtetë me një të ‘varfër’. Kjo e fundit është gjëja që ka shqetësuar më shumë regjisoren dhe skenaristen e komedisë më të përfolur romantike të vitit “Materialists”, Celine Song (“Past Lives”, 2023). Fakti që shikuesit e kanë quajtur zgjedhjen e protagonistes idilike dhe naive, duke shtuar edhe më shumë perceptimin klasor të kohëve të sotme.

Ndërsa shifrat e fundit tregojnë se meshkujt e sotëm e kanë shumë të vështirë të gjejnë partnere, për shkak se gratë e post lëvizjeve ultra feministe, post Sex and the City, post Vetmia është ok, nuk mjaftohen me përputhshmërinë emocionale, janë në kërkim të atyre që personazhi kryesor i filmit, interpretuar nga Dakota Johnson, i quan Unicorns / Një brirësh. Burra që janë beqarë, monogamë, të pashëm, me stil, që bëjnë mbi 200 mijë në vit, të dedikuar, të gjatë mbi 178.

Po me burrat e tjerë ç’do bëhet?

“Materialists” përpiqet ti japë një zgjidhje kësaj pyetjeje. Në New York-un e vrullshëm ku ritmi i jetës nuk ndalet as të marrë frymë dhe ëndrrat shpesh maten me ngjyrën e kartës së kreditit, Lucy (Johnson) është një mblesë profesioniste, punon në një kompani që përpiqet të bëjë bashkë beqarët e New York-ut, një specie e zakonshme e cila ka një listë të gjatë e të komplikuar me atë që duan tek ai/ajo që do zgjedhin për partner. Harry (Pedro Pascal) është një unicorn, i cili mund të kishte këdo në ishullin magjik të Manhattanit, por zgjedh Lucy-n, ndërsa kjo e fundit është e dyzuar mes tij dhe John (Chris Evans) dashuria e saj e madhe, një njeri që nuk e harron dot, por që nuk ka asgjë për t’i ofruar.

Sepse të hash te Carbone nuk është njësoj si të hash te karroca e Hot-Dog-ut.

Ajo, një grua e bukur dhe e sigurt, e ka ngritur jetën e saj mbi zgjedhje të mençura dhe mbi bindjen se dashuria nuk mund të ndahet më nga stabiliteti financiar. Ai, një burrë i suksesshëm në botën e biznesit, është simboli i pushtetit dhe luksit – një njeri që duket se e ka të gjithë botën në dorë, por që përballë saj zbulon boshllëqet e vetes. Ndërkohë, i treti, një burrë i dashuruar, vuajarist dhe më idealist, përfaqëson mundësinë e një dashurie të pastër, por pa garancitë e një jete të lehtë.

Mes darkave të shtrenjta, apartamenteve luksoze dhe atmosferës së një qyteti që nuk fal dobësi, “Materialists”  i vendos këta personazhe përballë pyetjes thelbësore: çfarë zgjedhim kur zemra tërhiqet nga një drejtim, por arsyeja dhe jeta praktike nga një tjetër?

Filmi nuk është thjesht një histori dashurie, por një reflektim mbi marrëdhëniet e kohës sonë, ku lidhjet shpesh shihen si transaksione – të bazuara mbi interes, pushtet dhe status.

“Njerëzit më të lumtur që kam takuar, nuk kishin asgjë materiale, përtej të nevojshmes, por ishin plot shpirtërisht”

– thoshte Chris Martin në podcast, i pyetur nëse të bën paraja të bën të lumtur…

Ka filma që nuk të lënë të ikësh prej tyre edhe pasi projektori i kinemasë është fikur dhe salla është e mbushur me këmbë që shkelin kokoshkat e rëna përdhé. Jo për shkak të spektaklit, jo se të rrëmbejnë me aksion apo humor, por sepse në to ndjen një të vërtetë të hidhur që nuk mund ta hedhësh poshtë. “Materialists” është një nga këta filma. Një pasqyrë e kthyer drejt nesh, ku dashuria nuk ka më aureolën e pafajësisë romantike, por konturet e një kontrate të pashkruar, të shenjuar nga paraja, pushteti dhe biznesi.

Filmi nuk të thotë kurrë me zë të lartë se dashuria është bërë transaksion. E sheh në sytë e personazheve, e dëgjon në heshtjet e tyre, e ndjen në mënyrën se si prekin gotat e verës në darka ku “rastësisht” negociohet edhe fati i zemrës. Celine Song, me një zgjuarsi dhe thellësi jo të lodhshme, e aspak cinike, zgjedh të na e tregojë jo si predikim, por si një lojë shahu ku çdo lëvizje është e matur: një hap drejt dashurisë, një hap drejt sigurisë materiale, dhe askush nuk është i lirë të zgjedhë pa paguar çmimin.

Aktorët nuk janë thjesht zgjedhje kasti, por fytyrat e një brezi të tërë. Tek ata lexon lodhjen e një bote që ka mësuar se idealizmi nuk mban shtëpi, se pasioni i çmendur nuk paguan faturat, se edhe vetmia kushton. Ata nuk interpretojnë – ata përfaqësojnë. Shfaqen si njerëz të zakonshëm, por në sytë e tyre vlon kontradikta e shekullit XXI: dëshira për një ndjenjë të pastër dhe nevoja për një të ardhme të sigurt.

Pikërisht ky realitet i bën aq të besueshëm. Nuk janë Romeo e Zhuljeta që sfidojnë botën për hir të dashurisë. Janë njerëz që matin çdo hap, që e dinë se çdo “të dua” ka një shifër të fshehur pas vetes, çdo premtim vjen me kushte, çdo përqafim është i ndërthurur me pyetjen e pashmangshme: “A ja vlen?”

Mos lexoni më tej nëse nuk e keni parë filmin, ka informacion tregues.

Në dukje, filmi mbyllet me një fund të lumtur. Dy personazhe që, pas gjithë përplasjeve, zgjedhin të qëndrojnë bashkë. Por ky fund nuk është shëruese, është ironik. Është si një buzëqeshje që fsheh një brengë të pashuar. Në vend që të japë qetësi, të lë me një pyetje që kafshon mendjen: a është kjo dashuri e shpëtuar, apo thjesht një marrëveshje e radhës, më e ëmbël, më e pranueshme, por po aq transaksionale?

Ky fund, në të vërtetë, nuk është një “happy end”, por një pasqyrë e hollë e asaj që kërkojmë sot: një lloj lumturie të kontrolluar, të negociuar, të paketuar në mënyrë që të duket dashuri, edhe kur është kompromis.

Historia e Materialists nuk është vetëm një rrëfim, është një akt akuze e heshtur ndaj një bote ku zemra ka hyrë në bursë. Ku breza të tërë janë rritur nga një botë konsumiste dhe kapitaliste për ti dhënë më shumë vlerë sendeve sesa njerzve. Dashuria këtu nuk rritet në lëndina me lule, por në zyrat e biznesit, në penthouse-t e shtrenjtë, në darka ku veshjet dhe fjalët peshojnë më shumë se ndjenjat.

Në këtë kuptim, filmi është trashëgimtar i traditës që nis nga romani i Balzakut, ku pasuria është gjithnjë prapa çdo historie dashurie, dhe vazhdon te F. Scott Fitzgerald me The Great Gatsby, ku një burrë i pasur beson se me para mund të blejë përsëri zemrën e një gruaje. Por ndryshe nga këta pararendës, Materialists nuk e sheh më këtë konflikt si fat tragjik – e sheh si realitet normal, si oksigjenin që marrim çdo ditë pa e vënë re.

Shkëlqimi i filmit është se nuk ngrihet mbi personazhet e vet. Në fakt, çdo shikues e gjen veten diku në këtë mozaik. Në kompromisin që ka bërë, në peshën e zgjedhjeve të heshtura, në kujtesën e atyre momenteve kur ndjenja dhe interesi nuk ecën kurrë paralelisht, por në kryqëzim të dhimbshëm.

Dhe ky është sekreti i fuqisë së Materialists: nuk është vetëm një histori që e sheh, por një histori që të sheh.

Edhe pse vlerësimet e përgjithshme janë pak më shumë se mesatarja, komedia, në këndvështrimin tim, meriton të gjithë zhurmën që u ngrit pas saj.

Në fund, ky film nuk është një leksion moral. Është një pasqyrë e kohës sonë, ku dashuria nuk është zhdukur, por është transformuar – nga emocion i pastër në ekonomi emocionale, nga dhuratë në investim. Ndërsa Song e shtron këtë realitet me delikatesë, Johnson, Pascal dhe Evans e mishërojnë me finesë, dhe fundi i filmit na lë pezull, mes ironisë dhe shpresës.

Materialists nuk është një film për të na bindur se dashuria ka vdekur. Është një kujtesë se ajo ka ndryshuar formë, se sot ajo vjen me fatura, me kontrata, me kompromis. Dhe nëse na mbetet diçka për të shpëtuar, është vetëm aftësia jonë për të dalluar, mes gjithë këtyre negociatave, një çast të vërtetë ndjenje – të rrallë, por ende të mundshme.