Emetimet nga karburantet fosile kanë arritur në nivele rekord, ndërsa shumë vende kanë bërë ende shumë pak për të shmangur ngrohjen vdekjeprurëse globale.

Sipas dy raporteve kryesore ndërkombëtare, bota mbetet në rrugën drejt një rritjeje katastrofike të temperaturës prej 2.6 gradë Celsius, pasi qeveritë nuk kanë ndërmarrë angazhime të mjaftueshme për uljen e ndotjes.

Planet e reja të vendeve për reduktimin e emetimeve, të paraqitura për samitin klimatik COP30 që po zhvillohet në Brazil, kanë sjellë pak përparim në krahasim me vitet e kaluara, sipas raportit të Climate Action Tracker.

Nëse trendi aktual vazhdon, temperatura globale do të rritet me 2.6°C mbi nivelin paraindustrial deri në fund të shekullit – një tejkalim i qartë i kufijve të marrëveshjes së Parisit, i cili do ta çonte botën në një epokë të re me mot ekstrem dhe pasoja shkatërrimtare.

Një raport tjetër paralel tregon se emetimet e karburanteve fosile pritet të rriten me rreth 1% gjatë vitit 2025, duke shënuar një nivel rekord historik. Megjithatë, shkalla e rritjes është përgjysmuar krahasuar me dekadën e kaluar, pasi përhapja e energjisë së rinovueshme po afrohet me kërkesën globale për energji – edhe pse ende nuk e tejkalon atë.

“Një botë me 2.6 gradë Celsius do të thotë katastrofë globale,” paralajmëroi Bill Hare, drejtor ekzekutiv i Climate Analytics.

“Një ngrohje e tillë do të shkaktonte prishjen e qarkullimit të oqeaneve, zhdukjen e shkëmbinjve koralorë, shkrirjen e shtresave të akullit dhe shndërrimin e pyllit të Amazonës në savanë,” shtoi ai.

Sipas tij, pasojat do të ishin dramatike: fundi i bujqësisë në pjesë të Evropës, mungesë musonesh në Azi dhe Afrikë, si edhe periudha të gjata nxehtësie dhe lagështie vdekjeprurëse.

Bota është ngrohur me rreth 1.3°C që nga Revolucioni Industrial, për shkak të shpyllëzimit dhe djegies së lëndëve djegëse fosile. Kjo ka sjellë stuhi më të forta, thatësira, zjarre në pyje dhe fatkeqësi natyrore gjithnjë e më të shpeshta.

Megjithëse marrëveshja e Parisit (2016) kërkon përditësimin periodik të planeve kombëtare për uljen e emetimeve, vetëm rreth 100 vende e kanë bërë këtë deri tani – dhe kontributet e reja konsiderohen shumë të pamjaftueshme.

Sipas Climate Action Tracker, edhe duke përfshirë objektivat për “zero neto” të vendeve, parashikimet janë përkeqësuar lehtë – me ngrohjen globale që lëviz nga 2.1°C në 2.2°C deri në fund të shekullit. Një arsye kryesore është tërheqja e SHBA-së nga marrëveshja e Parisit.

Presidenti Donald Trump e ka quajtur krizën klimatike një “mashtrim” dhe ka zhbërë shumë politika mjedisore, duke nxitur shpime të reja për naftë dhe gaz brenda dhe jashtë SHBA-së. Për herë të parë, SHBA nuk kanë dërguar një delegacion në një samit të COP-it, gjë që ka habitur shumë pjesëmarrës.

Rezervuarët natyrorë të karbonit në rënie

Sipas Projektit Global të Karbonit (GCP), emetimet nga lëndët djegëse fosile do të rriten me rreth 1% në vitin 2025, ndërsa rezervuarët natyrorë të karbonit – si pyjet tropikale – po dobësohen ndjeshëm.

Ngrohja globale dhe shpyllëzimi kanë kthyer pjesë të mëdha të pyjeve tropikale në burime të emetimit të CO₂, në vend të thithësve natyrorë të tij.

Në samitin COP28 në Dubai (2023), vendet u pajtuan për t’u “larguar gradualisht” nga lëndët djegëse fosile, por zbatimi mbetet i ngadalshëm dhe i diskutueshëm.

Të martën, grupi i vendeve G77 + Kina, që përfaqëson 80% të popullsisë botërore, njoftoi mbështetje për një tranzicion të drejtë drejt energjive të pastra. Megjithatë, vende si Australia, Kanadaja, Japonia, Norvegjia, Mbretëria e Bashkuar dhe BE-ja nuk iu bashkuan marrëveshjes.

Brazili ka krijuar një fond investimi për luftimin e shpyllëzimit, por shumë shtete, përfshirë Britaninë e Madhe, nuk e kanë nënshkruar.

Ish-nënpresidenti amerikan Al Gore u bëri thirrje delegatëve në COP30 të marrin masa të menjëhershme:

“Është çmenduri që po e lejojmë këtë të ndodhë. Sa gjatë do të rrimë duarkryq, duke parë si temperatura e planetit rritet përditë? Duhet të veprojmë tani.”

Sipas profesoreshës Corinne Le Quéré nga Universiteti i Anglisë Lindore, politikat e klimës po japin efekt, por jo me ritmin e duhur:

“Nuk jemi ende aty ku duhet, por rritja e jashtëzakonshme e energjisë së rinovueshme ka ngadalësuar ndjeshëm rritjen e emetimeve.”

Ajo theksoi se 35 vende, që përfaqësojnë një të katërtën e ekonomisë botërore, tashmë kanë arritur të rrisin PBB-në duke ulur njëkohësisht ndotjen – përfshirë SHBA-në, Evropën, Australinë dhe Korenë e Jugut.

Sipas GCP, niveli i CO₂ në atmosferë pritet të arrijë 425 pjesë për milion (ppm) në vitin 2025, krahasuar me 280 ppm në epokën paraindustriale.

“Vendet që do të mblidhen në COP30 duhet të dyfishojnë përdorimin e energjisë së rinovueshme dhe të përshpejtojnë planin për heqjen graduale të lëndëve djegëse fosile,” tha Romain Ioualalen nga organizata Oil Change International.