Vdekja rrëqethëse dhe e tmerrshme e një grupi studentësh të rinj sovjetikë në shkretëtirën siberiane mbi 60 vjet më parë ka mahnitur entuziastët e krimit të vërtetë në mbarë botën. Trupat e tyre të ngrirë u gjetën me lëndime të tmerrshme. Dy viktimave u ishin nxjerrë sytë, ndërsa një tjetri i ishte hequr brutalisht gjuha. Edhe sot, nuk ka një shpjegim konkret për atë që ndodhi, pavarësisht një mori teorish. Autoritetet sovjetike u përpoqën t’i konsideronin vdekjet si një aksident tragjik, duke këmbëngulur se hipotermia dhe ngrirja ishin fajtorët.

Megjithatë, gjendja brutale e trupave të tyre të gjymtuar e kundërshtoi këtë, duke mos e lënë askënd të bindur nga rrëfimi zyrtar. Pra, çfarë u ndodhi vërtet këtyre të rinjve që e kishin pritur me padurim ekspeditën e tyre në zonat e izoluara të Siberisë? Ngjarja zhvillohet në një ditë dimri janari të vitit 1959 në qytetin e Sverdlovskut. Një grup miqsh nga Instituti Politeknik i Uralit u mblodhën për atë që ishte menduar të ishte një udhëtim njëjavor.

Grupi përbëhej nga dhjetë individë, tetë burra dhe dy gra, të gjithë skiatorë të aftë. Udhëheqësi i grupit, Igor Dyatlov, ishte një student i vitit të pestë të inxhinierisë dhe ndër atletët më me përvojë në grup. Të tjerët ishin Zinaida Kolmogorova, 22 vjeç, nga i njëjti fakultet, Yuri Doroshenko, 21 vjeç, i cili studionte ekonomi të energjisë, Alexander Kolevatov, 24 vjeç, që studionte fizikë bërthamore, Yuri Krivonischenko, 23 vjeç, Rustem Slobodin, 23 vjeç dhe Nicolas Thibeaux-Brignolle 23 vjeç – të gjithë studentë inxhinierie.

Ludmila Dubinina, 20 vjeç, dhe Yuri Yudin, 22 vjeç, studionin të dy ekonomi. Anëtari i fundit ishte Semyon Zolotaryov, një instruktor sporti 38-vjeçar që kishte luftuar në Luftën e Dytë Botërore. Më 23 janar, ata morën një tren me gjumë nga Sverdlovsk dhe udhëtuan drejt një vendbanimi të largët të quajtur Vizhay. Pas një qëndrimi atje një natë më 25 janar, ata morën një kamion për në një kamp pyjor të njohur si vendbanimi i 41-të.

Pastaj ata siguruan një sajë të tërhequr nga kuaj për të transportuar pajisjet e tyre për 15 miljet e fundit në vendbanimin e shkretë të minierave North-2. Në këtë pikë, Yura Yudin u mjaftua me këtë dhe u nis për t’u kthyer, një zgjedhje vendimtare që do t’i kursente jetën. Studentët e mbetur vazhduan drejt destinacionit të tyre, Malit Ortorten. Maja u emërua nga populli Mansi, një fis indigjen barinjsh drerësh që kanë jetuar në zonë për shekuj me radhë.

Në gjuhën e tyre amtare, emri mbart një paralajmërim të kobshëm “Mos shkoni atje”. Megjithatë, rajoni ishte gjithashtu shtëpia e një kampi famëkeq sovjetik të burgosurish (gulag) i cili konsiderohej si ndër më brutalët dhe më të egër në të gjithë rrjetin e gulagut. Grupi bëri ski përgjatë lumit Auspiya aty pranë përpara se të bënte ngjitjen e tyre të fundit, duke ngritur kampin në një gropë të cekët që kishin gërmuar në shpatin lindor të Kholat Syakhyl.

Pastaj, çdo komunikim me ta u ndërpre. Një grup kërkimi u dërgua kur ata nuk u kthyen në shtëpi siç pritej. Mikhail Sharavin, një nga shpëtimtarët, hasi rastësisht skenën e zymtë të studentëve të vdekur më 27 shkurt. Në një intervistë të vitit 2019 me BBC-në, 83-vjeçari Sharavin kujtoi: “Ne iu afruam një peme kedri dhe kur ishim 20 metra larg, pamë një njollë kafe, ishte në të djathtë të trungut. Dhe kur u afruam, pamë dy kufoma të shtrira atje. Duart dhe këmbët ishin kafe të kuqërremta.”

Njëri nga trupat u identifikua si Yura Doroshenko, ndërsa tjetri ishte Yuri Krivonischenko, i cili kishte gërryer një copë të nyjës së tij. Të dy burrat u gjetën me të brendshme. Igori u zbulua më pas, plotësisht i veshur por pa këpucë, me fytyrën poshtë në dëborë. Zinaida Kolmogorova u gjet afër, trupi i saj i pozicionuar sikur të ishte përpjekur me dëshpërim të kthehej përpjetë drejt tendës. Një mavijosje e kuqe e ndezur shtrihej në anën e djathtë të torsos së saj, që i ngjante një goditjeje me shkop.

Shumë spekuluan se populli Mansi ishte përgjegjës për vdekjet e tyre, megjithëse kjo është mohuar gjithmonë me forcë nga komuniteti. Të tjerë teorizuan se ata ranë viktimë e një eksperimenti ushtarak, duke vdekur në vend. Megjithatë, teoria më e besueshme është propozuar nga dy shkencëtarë zviceranë, të cilët sugjerojnë se një ortek ka të ngjarë të jetë shkaku i vdekjes. Alexander Puzrin dhe Johan Gaume argumentojnë se një “ortek pllakash” i rrallë ishte përgjegjës për tragjedinë. Ata besojnë se mënyra se si studentët ngritën tendën e tyre shkaktoi pa dashje rrëshqitjen vdekjeprurëse të borës.