Për herë të parë në historinë e NATO-s, një shtet anëtar është sulmuar nga një rival. Incidenti përfshinte 19 dronë luftarakë rusë (nuk ka konfirmim se ishin të pajisur me koka bërthamore), disa prej të cilëve hynë në Poloni nga Bjellorusia. Kremlini duhet të ketë qenë i vetëdijshëm se viktimat ishin një mundësi reale (një shtëpi u shkatërrua, por askush nuk u plagos).

Nëse tanket ruse do të kishin kaluar kufirin dhe avionët luftarakë rusë do të kishin fluturuar mbi Poloni, askush nuk do të dyshonte se ky ishte një akt agresioni. Por për shkak se inkursioni u krye nga dronë, disa po ngrenë dyshime, pavarësisht rolit themelor që luajnë dronët në luftën e sotme.

Sigurisht, luftërat e sotme nuk shpallen. Edhe agresioni nuk quhet luftë Putini e quan luftën e tij kundër Ukrainës një “operacion ushtarak special”. Në rastin e Rusisë, ky mashtrim verbal nuk është asgjë e re; Rusia ka vepruar në një zonë gri përkufizuese dhe ligjore të krijuar nga vetja që kur pushtoi për herë të parë Ukrainën në vitin 2014 me ushtarët e saj pa stema, të quajtur “burra të vegjël të gjelbër”.

Në sfondin e asaj që përbën një sulm në ditët e sotme, statusi i Nenit 5 të Traktatit të Atlantikut të Veriut, i cili sanksionon premtimin e mbrojtjes së ndërsjellë të anëtarëve të NATO-s, duket i paqartë. Traktati nuk specifikon se çfarë lloj sulmi nevojitet për të aktivizuar Nenin 5, madje as se si duhet të reagojnë vendet e NATO-s. Në fund të fundit, midis një note proteste dhe një mobilizimi ushtarak, ekziston një spektër i gjerë veprimesh ndaj të cilave shumica e vendeve, shumë larg luftës, mund të reagojnë shumë ndryshe.

A ishte inkursioni me dronë pjesë e stërvitjeve ushtarake dyvjeçare Rusi-Bjellorusi “Zapad” (Perëndimi), të cilat fillojnë më 12 shtator? Sidoqoftë, provokimet kanë qenë gjithmonë pjesë e repertorit të Rusisë, dhe stërvitje të ngjashme ushtarake i paraprinë disa prej pushtimeve të fundit të Rusisë në vendet fqinje, përfshirë Ukrainën në vitin 2022.

Megjithatë, veprimet e Rusisë erdhën si surprizë për Poloninë. Politikanët dhe publiku ende nuk besojnë plotësisht në mundësinë e luftës me Rusinë. Dhe, duke gjykuar nga reagimi i tregut të aksioneve të Varshavës, i cili ra me më pak se 1%, ata do të vazhdojnë të mos besojnë.

Kryeministri Donald Tusk theksoi se nuk ka “asnjë arsye për të pretenduar se jemi në prag të luftës”. Por kjo është më shumë një përpjekje për të shmangur panikun dhe rritjen e tensioneve me Rusinë. Frika e përhapur e përshkallëzimit në Perëndim vlen edhe për Evropën Lindore; Ministria e Jashtme e Polonisë i dorëzoi një notë proteste ambasadës ruse.

E megjithatë, ky ishte një sulm jo vetëm ndaj Polonisë, por edhe ndaj territorit të NATO-s dhe BE-së. Sipas Marcin Ogdowski-t, një gazetar i shquar polak, avionët holandezë F-35 u ngritën në ajër për t’u përballur me kërcënimin, të shoqëruar nga një avion i madh me ekuipazh italian që fluturonte përkrah tyre, në mënyrë që të furnizoheshin me karburant dhe të qëndronin në gatishmëri. Avionë zbulues polakë F-16 dhe AWACS u ngritën gjithashtu në qiell, dhe sistemet raketore gjermane Patriot, të stacionuara në Poloninë lindore, ishin në gatishmëri.

Ndërsa ky kërcënim po përballohej, Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen përmendi sulmin me dronë në fjalimin e saj për Gjendjen e Unionit në Parlamentin Evropian. Ajo kishte vizituar së fundmi kufirin lindor të Polonisë me Tusk dhe në fjalimin e saj premtoi 6 miliardë euro (7 miliardë dollarë) për krijimin e një muri kundër droneve në Evropë (dhe 150 miliardë euro për programin e armatimit SAFE, nga i cili Polonia pritet të marrë 47 miliardë euro).

Polonia gjithashtu thirri Nenin 4 të traktatit të NATO-s dhe thirri një takim të aleancës, fillimisht në nivelin e ambasadorëve të NATO-s, por menjëherë filluan konsultime intensive midis krerëve të shteteve të aleatëve kryesorë. Në të njëjtën kohë, sulmi me dronë vë në provë unitetin e lidershipit polak përballë kërcënimit rus. Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, dhe presidenti polak, Karol Nawrocki, po përpiqen në mënyrë aktive ta mbajnë qeverinë e Tusk larg Shtëpisë së Bardhë. Trump ka shmangur prej kohësh kontaktin me Tusk, një kritik të sinqertë, dhe po këmbëngul që vetëm Nawrocki, një populist i krahut të djathtë me të njëjtin mendim, mund ta përfaqësojë Poloninë në bisedimet e SHBA-së me Rusinë. Por ligji polak thotë ndryshe: Politika e jashtme kryhet ekskluzivisht nga qeveria dhe presidenti është i detyruar t’i përmbahet politikës së qeverisë.

Në formulimin e politikës së Polonisë, Sikorski po këshillohet gjerësisht, veçanërisht me Ukrainën. Kur u pyet nga gazetarët nëse Polonia po shqyrtonte propozimin e Ukrainës që të rrëzonte raketa dhe dronë rusë mbi territorin ukrainas, Sikorski u përgjigj: “Do t’i kthehemi kësaj teme. Nuk dua të ndjell fat të keq.”

Një veprim i tillë do të ishte një përparim i vërtetë, pasi Perëndimi deri tani ka qenë i papërgatitur të mbrojë hapësirën ajrore të Ukrainës. Sikorski theksoi se Putin, duke përshkallëzuar sulmet ndaj Ukrainës dhe duke dërguar dronë në Poloni, “po tallet me përpjekjet e Donald Trump për paqe”.

Së bashku me dronët ka ardhur edhe një fushatë dezinformimi nga Rusia, e cila synon të bindë polakët se “Ukraina po e tërheq Poloninë në luftë.” Kjo është ndoshta edhe më e rrezikshme se sulmi me dronë, sepse aleanca midis Polonisë dhe Ukrainës është ajo që e pengon Rusinë të ndryshojë kufijtë në këtë pjesë të Evropës. Të dy vendet e trajtojnë pavarësinë e tjetrit si një kusht të pavarësisë së vet. Por kjo nuk është domosdoshmërish e dukshme për publikun e gjerë polak. Gjermania, Republika Çeke dhe vende të tjera ku ndjenjat anti-ukrainase po rriten duhet gjithashtu të forcojnë përpjekjet e tyre për të luftuar dezinformimin.

Sulmi me dronë i Rusisë është një provë jo vetëm për aftësitë luftarake të Polonisë dhe unitetin e Perëndimit, por mbi të gjitha për Trump-in. Evropa me siguri e kaloi provën e unitetit dhe shpejtësisë. Disa vende ofruan menjëherë të dërgonin ushtarë dhe pajisje: Franca (disa avionë Rafale), Republika Çeke (një njësi speciale prej 100 trupash) dhe Holanda (dy sisteme Patriot, një sistem NASAMS dhe 300 ushtarë), me mbështetje të ngjashme të ofruar nga Gjermania, Mbretëria e Bashkuar, Suedia dhe të tjerë. Në këtë sfond, mungesa e reagimit nga SHBA-ja duket domethënëse.

Presidenti rus Vladimir Putin, pas samitit me tapet të kuq me Trump-in në Alaskë, përshkallëzoi sulmet ndaj Ukrainës dhe provokimet në krahun lindor të NATO-s. Deri më tani, kur është pyetur nga gazetarët, Trump ose i ka quajtur incidente të tilla gabim ose thjesht ka thënë se dronët rusë po fluturojnë shumë afër Polonisë. Por nuk ka asnjë dyshim: Putin po e vë në provë Trump-in, paragjykimet dhe servilizmi i të cilit ndaj Rusisë nuk kanë qenë kurrë më të dukshme./Project Syndicate