Nga Katrin Bennhold

Një natë që ndryshoi historinë!

Kur Werner Krätschell, një pastor dhe disident nga Gjermania Lindore, dëgjoi se Muri i Berlinit ishte hapur, nuk e besoi menjëherë. Por mori vajzën dhe një shoqe të saj, hipën në makinën e verdhë “Wartburg” dhe u drejtuan për në pikën më të afërt kufitare për ta parë me sytë e tyre.

Ishte nata e 9 nëntorit 1989. Ndërsa makina çante rrugën pa u ndaluar drejt zonës së sigurisë, që deri atëherë kishte qenë e ndaluar për këdo, Krätschell uli xhamin dhe pyeti një roje kufitare:

“Po ëndërroj apo është e vërtetë?”

“Po ëndërron,” iu përgjigj roja.

Për njerëzit si Krätschell, kishte qenë gjithmonë një ëndërr të shihnin të shembej, këtë simbol të lirisë së mohuar, që përshkonte qytetin e tyre si një plagë prej betoni e teli me gjemba.

Por ajo që ndodhi atë natë nuk ishte fryt i një plani të madh diplomatik apo ndonjë marrëveshjeje të kujdesshme midis Lindjes dhe Perëndimit. Ishte, në nivelin më njerëzor, rezultat i gabimit, spontanitetit dhe guximit individual.

“Nuk ishte e paracaktuar,” — thotë historiania Anne Applebaum. “Nuk ishte një fitore e së mirës mbi të keqen. Ishte thjesht paaftësi — dhe rastësi.”

Një fjali e gabuar që hapi kufijtë

Në mbrëmjen e asaj dite historike, një konferencë shtypi mori një kthesë që askush nuk e kishte parashikuar.

Ndërsa protestat masive trondisnin Gjermaninë Lindore dhe mijëra qytetarë po arratiseshin përmes Hungarisë e Çekosllovakisë, zyrtari komunist Günter Schabowski doli para gazetarëve për të njoftuar masa të reja që do të lehtësonin udhëtimet jashtë vendit.

Kur një gazetar e pyeti se kur do të hynin në fuqi rregullat, Schabowski u ndal, pa shënimet me vështirësi dhe tha: “Me sa di unë… hyjnë në fuqi… menjëherë.”

Ishte një gabim fatal. Politbyroja nuk kishte parashikuar një hapje të tillë. Synimi ishte vetëm të qetësonte opinionin publik me disa ndryshime kozmetike, duke ruajtur gjithsesi kontrollin për të refuzuar vizat.

Por njerëzit e morën fjalë për fjalë.

Pas lajmit të mbrëmjes në televizionin perëndimor, të cilin shumë lindorë e ndiqnin fshehurazi, mijëra vetë u drejtuan për në pikat kufitare, duke kërkuar të kalonin.

Një urdhër që nuk mbërriti kurrë

Në njërën nga këto pika, oficer i shërbimit ishte koloneli i Stasit Harald Jäger, një njeri besnik ndaj regjimit.

Urdhri i tij ishte i qartë: të mos lejonte askënd të kalonte. Por turma po shtohej dhe ai telefononte herë pas here për udhëzime. Nuk mori asnjë përgjigje.

Në një moment dëgjoi një zyrtar të lartë në linjë që vinte në dyshim gjykimin e tij: “A është shoku Jäger në gjendje të vlerësojë situatën, apo po vepron nga frika?”

Kur dëgjoi këtë, Jäger shpërtheu: “Nëse nuk më besoni, atëherë dëgjoni vetë!” – dhe mbajti telefonin jashtë dritares, prej nga vinin britmat e turmës.

Pak minuta më vonë, ai sfidoi urdhrat dhe hapi kufirin.

Efekti domino u përhap në të gjitha pikat kufitare. Rreth mesnatës, berlinezët lindorë hipën mbi mur, hapën shampanjën dhe festuan me fishekzjarrë.

Asnjë e shtënë nuk u dëgjua.

Asnjë tank sovjetik nuk u shfaq.

“Ishte një revolucion paqësor, i pari i këtij lloji,” kujton Axel Klausmeier, drejtori i Fondacionit të Murit të Berlinit. “Ata ishin të përgatitur për gjithçka – përveç qirinjve dhe lutjeve.”

Një mur me mbi 140 viktima

Gjatë historisë së tij, më shumë se 140 njerëz humbën jetën në përpjekje për ta kaluar Murin e Berlinit.

Ida Siekmann, 58 vjeç, ishte e para: më 22 gusht 1961, ajo u hodh nga dritarja e katit të tretë pasi hyrja e shtëpisë së saj ishte mbyllur me tulla.

Peter Fechter, vetëm 18 vjeç, u qëllua ndërsa përpiqej të ngjitej në mur dhe u la të vdiste për orë të tëra, nën sytë e kamerave perëndimore.

Holger H., 15 muajsh, ishte viktima më e vogël: vdiq nga mbytja kur nëna e tij u përpoq ta qetësonte ndërsa familja fshihej në një kamion për t’u arratisur.

Çfarë ndryshoi në vitin 1989

Për disa dekada, Bashkimi Sovjetik kishte shtypur çdo rebelim – në Berlinin Lindor (1953), Hungari (1956) dhe Pragë (1968).

Në qershor 1989, vetëm pesë muaj para rrënies së murit, Partia Komuniste Kineze vrau mijëra protestues në Sheshin Tiananmen. Askush nuk e dinte se çfarë do të ndodhte në Berlin.

Por ajo që ndodhi ishte ndryshe. Lëvizja Solidariteti në Poloni, reformat e Mikhail Gorbachev-it dhe humbja e besimit në ideologjinë komuniste krijuan një valë që regjimi nuk mundi ta ndalte.

“Ideologjia kishte rënë. Njerëzit thjesht nuk besonin më në të,” – shpjegon Applebaum.

Historiani Timothy Garton Ash shton: “Ne kemi marrë një nga ngjarjet më të paparashikueshme të historisë dhe e kemi shndërruar në një histori lineare. Por ajo ishte rezultat i detajeve të vogla që u bënë të mëdha.”

Një mësim që vlen ende

Pastori Krätschell ishte ndër ata që kërkonin ndryshim me mjete paqësore. Ai mbante takime disidente në shtëpinë e tij dhe për vite ishte përgjuar nga Stasi, policia sekrete e frikshme e RDGJ-së.

Më vonë, kur lexoi dosjen e tij, zbuloi se shtëpia i ishte përgjuar në çdo detaj, madje edhe kur largohej me pushime.

Ajo natë e nëntorit i ndryshoi jetën.

Një vajzë 21-vjeçare që ishte në makinë me të, shtatzënë dhe që nuk kishte qenë kurrë në Perëndim, i kërkoi të ndalej.

Ajo hapi derën, vendosi këmbën në tokën e Perëndimit dhe buzëqeshi triumfalisht.

“Ishte si zbarkimi në Hënë,” kujton Krätschell. “Një moment si ai i Neil Armstrongut.”

Më vonë, ajo i telefonoi prindërve dhe u tha: “E dini çfarë? Sot isha në Perëndim.”