Aksionarët rusë në kompaninë shtetërore të naftës serbe, NIS, kanë arritur një marrëveshje të paracaktuar për të shitur pjesën e tyre kontrolluese, një hap i rëndësishëm që mund të shpëtojë Serbinë nga rreziku i një krize energjitike.

Ministri i Energjisë i Serbisë, Dubravka Đedoviç Handanović, njoftoi se Gazprom Neft dhe Gazprom, dy kompani të lidhura me shtetin rus, kanë rënë dakord të shesin 56.15% të aksioneve të tyre në NIS, një transaksion që ka të bëjë me eliminimin e sanksioneve të SHBA-së të vendosura ndaj Serbisë.

Sanksionet amerikane, të cilat u vendosën në tetor të vitit 2023, kishin ndaluar furnizimet me naftë të papërpunuar për NIS, duke rrezikuar mbylljen e rafinerisë më të madhe të naftës në Serbi. Për më tepër, këto masa kishin shkaktuar shqetësime të mëdha për një krizë të mundshme energjitike dimërore, pasi NIS është furnizuesi kryesor i karburanteve dhe naftës për tregun serb dhe një pjesë të rajonit. Në këtë kontekst, Beogradi ka kërkuar që Moska të heqë dorë nga kontrolli mbi NIS në mënyrë që SHBA-të të mund të shqyrtojnë lehtësimin e sanksioneve.

Shitja e aksioneve

Ministrja serbe e Energjisë, Dubravka Đedoviç Handanoviç, theksoi se një palë e tretë, e cila nuk është identifikuar publikisht, do të bëjë blerjen e aksioneve të Gazprom Neft dhe Gazprom. Ky lëvizje është thelbësore për vazhdimësinë e punës së NIS dhe për shmangien e krizës energjetike që mund të shkaktohet nga ndërprerja e furnizimeve me naftë.

Sipas informacionit të ofruar nga Handanoviç, rafineria mund të përballet me mungesë të lëndës së parë për prodhimin e karburanteve pas datës 25 nëntor, nëse nuk sigurohen furnizime të tjera. Për këtë arsye, NIS ka kërkuar një licencë speciale nga autoritetet amerikane për të vazhduar operacionet gjatë kalimit të pronësisë në kompani të reja.

Kriza energjitike

Ky zhvillim ka rëndësi të veçantë për Serbinë, një vend që po përballet me sfida të shumta në fushën e energjisë. Ndryshimi i pronësisë mbi NIS do të ketë pasoja të mëdha për sektorin e energjisë të Serbisë dhe mund të ndikojë në stabilitetin ekonomik të vendit.

NIS është një nga kompanitë më të mëdha në Serbi dhe rajon, dhe mban një pjesë të madhe të tregut të karburanteve, duke punësuar rreth 13,500 njerëz dhe duke drejtuar mbi 400 stacione karburanti brenda Serbisë, si dhe më shumë se 80 stacione në Bosnjë, Bullgari dhe Rumani. Në vitin 2024, NIS raportoi të ardhura prej 3.3 miliardë euro, por gjithashtu përjetoi një humbje prej 153 milionë eurosh, që tregon sfidat financiare me të cilat përballet kompania. Rreziku i një krizë energjitike, si dhe ndërprerja e furnizimeve me naftë, do të kishte pasoja të rënda për ekonominë e Serbisë, duke e detyruar shtetin të bëjë hapa urgjentë për të mbrojtur interesat kombëtare.

Pasojat

Nga ana tjetër, shkrirja e lidhjeve të thella të NIS me kompanitë ruse, Gazprom Neft dhe Gazprom, mund të sjellë një ndryshim të rëndësishëm në politikën e energjisë së Serbisë. Për shumë vite, Serbia ka mbajtur një marrëdhënie të ngushtë me Rusinë për furnizimin me gaz dhe naftë. Kjo lëvizje mund të jetë një hap i nevojshëm për të diversifikuar burimet e furnizimit dhe për të shmangur varësinë nga një vend i caktuar, që mund të jetë problematik për shkak të pasojave të sanksioneve ndërkombëtare.

Për Serbinë, ky veprim ka edhe implikime të rëndësishme politike dhe strategjike. Gjithashtu, ky veprim mund të ndikojë në marrëdhëniet e Serbisë me Bashkimin Evropian dhe SHBA-në. Serbët janë në një situatë të vështirë, duke u përpjekur të balancojnë marrëdhëniet me aleatët perëndimorë dhe atë lindor. Sanksionet që SHBA-të kanë vendosur ndaj Serbisë janë një ndëshkim për përfshirjen e Serbisë në marrëdhënie të ngushta me Rusinë, dhe ndryshimi i pronësisë në NIS mund të shërbejë si një mënyrë për të mbajtur hapur mundësitë për integrimin e mëtejshëm të Serbisë në strukturat perëndimore, pa humbur lidhjet e rëndësishme me Moskën.