Prezantimi i planit të paqes me 28 pika nga SHBA-të nuk është thjesht një dokument i ri diplomatik. Është sinjali zyrtar se Uashingtoni po ndryshon kurs. Po shikon larg Ukrainës dhe po shikon më shumë drejt Paqësorit, ndërsa Evropa është lënë pas e ekspozuar, e turpëruar dhe thellësisht e ndarë.
Teksti me 28 pika nuk është “paqe” në kuptimin klasik. Është kuadri i parë amerikan që pranon se Rusia mbetet aty ku është, se Ukraina po tkurret dhe se Perëndimi duhet t’i japë fund një lufte që nuk mund ose nuk dëshiron ta financojë pafundësisht. SHBA-të e paraqesin atë si realizëm, megjithatë, për Evropën, ky është fillimi i një stuhie gjeopolitike që sjell korrelacione të reja, gabime të reja dhe përgjegjësi të reja.
Rreziqet
Ajo që është në rrezik nuk është vetëm e ardhmja e Ukrainës, por edhe kohezioni i vetë Evropës. Plani me 28 pika lëviz përgjatë tre boshteve:
- Ngrirja e vijave në frontet aktuale.
- Angazhimet e neutralitetit për Ukrainën jashtë NATO-s, me një gjurmë të reduktuar ushtarake.
- Riintegrimi gradual i Rusisë në sistemin ndërkombëtar, në këmbim të garancive të kufizuara të sigurisë.
- Për Evropën, kjo përkthehet në diçka të thjeshtë dhe të rëndë: kontinenti do të jetojë për vite me radhë me një Rusi dominuese në Lindje dhe një Ukrainë të dobësuar. Ekuilibri i sigurisë i dekadave të fundit po shembet.
- Për herë të parë që nga viti 1945, një fuqi e huaj po ndryshon kufijtë në Evropë dhe e vetmja pyetje është nëse BE-ja do ta legjitimojë këtë fakt të kryer apo do ta sfidojë atë – pa një ombrellë amerikane.
- Në këtë mjedis, Volodymyr Zelensky përballet me dilemën më të vështirë të presidencës së tij dhe ndoshta të jetës së tij.
Skenari një: Nëse Zelensky Thotë “Po”,
Ukraina fiton armëpushimin, por humbet oksigjenin strategjik, Evropa hyn në një epokë të re pasigurie. “Po” ndaj planit 28-pikësh do të veprojë menjëherë si një frenim për konfliktin. Por çmimi do të jetë i rëndë.
- Institucionalizimi i Humbjes Territoriale
Zelenskyt do t’i kërkohet të nënshkruajë një marrëveshje që de facto “ngrin” pushtimin rus. Kjo nuk do të tregtohet si një humbje, por do të jetë. Krimea, Donbasi dhe çdo pikë e frontit që është aktualisht në duart e Rusisë do të përfshihen në status quo-në e re.
- Dobësimi i Ukrainës
Ukraina do të mbajë një ushtri, por më të vogël, të kufizuar në mjete dhe fushëveprim.
Ajo do të jetojë me “garancitë e sigurisë” amerikane, pa sigurinë që do të ofronte NATO.
- Kthimi i Rusisë në normalitet
Moska jo vetëm që po fiton terren. Ajo gjithashtu po fiton një rrugë drejt riintegrimit në sistemin ndërkombëtar, me heqjen graduale të sanksioneve dhe përmirësimin e profilit të saj.
- Lëkundja e skenës politike ukrainase
Një “po” do të shkaktojë çarje të brendshme. Zelensky do të akuzohet për nënshkrimin e një kapitullimi, ndërsa qarqet ushtarake të opozitës do të flasin për një “brez të humbur sakrificash”.
- Evropa është e ekspozuar
Nëse Uashingtoni i jep fund luftës, Evropa do të thirret të paguajë për të – ekonomikisht, ushtarakisht, politikisht. Do të thirret për të mbështetur një Ukrainë të plagosur, ndërkohë që jeton me një Rusi që ka provuar se faktet e kryera funksionojnë. Stuhia, në këtë skenar, është e ngadaltë, por e thellë: një Evropë që humbet monopolin e saj mbi stabilitetin në kufijtë e saj lindorë.
Skenari dy: Nëse Zelensky thotë “jo”,
Evropa hyn në një zonë rreziku, SHBA-të tërhiqen gradualisht dhe Rusia shtyn edhe më fort. “Jo”-ja nuk do të thotë trimëri. Do të thotë përballje me një realitet në ndryshim dhe, duke pasur parasysh situatën aktuale, ajo përfshin:
- Reduktimin e ndihmës amerikane.
Nëse Zelensky e refuzon planin, Uashingtoni ka një justifikim të lehtë për të zvogëluar mbështetjen ushtarake dhe ekonomike. Prioriteti i SHBA-së është Paqësori, jo vazhdimi i një lufte pa horizont.
- Presioni ushtarak rus.
Moska tashmë ka sinjalizuar se “sa më shumë të vonohet Ukraina, aq më shumë humbet terren”. Një “jo” do t’i japë Rusisë legjitimitetin politik për të përshkallëzuar operacionet.
- Destabilizim i brendshëm.
Sistemi ukrainas tashmë ka çarje: korrupsion, lodhje, viktima, presion në front. Një “jo” do t’i përkeqësojë këto linja faji.
- Irritimi evropian
Nëse Zelensky thotë “jo”, BE-ja do të gjendet në një pozicion të vështirë. Pa SHBA-në në krye, evropianët do të thirren të financojnë një luftë që nuk e kontrollojnë dhe që nuk mund ta fitojnë vetë.
- Rreziku i një krize rajonale të pakontrolluar
Me SHBA-në që po tërhiqet, Rusinë që po bën presion dhe Evropën e ndarë, lufta mund të hapë një cikël të ri – më të egër, më të paparashikueshëm dhe më afër kufijve të BE-së. Në këtë skenar, stuhia do të jetë e dhënë, e papritur dhe e dhunshme, pasi do të synojë një Evropë që po “zvarritet” pas zhvillimeve që nuk i kontrollon.
Pika e përbashkët e dy skenarëve është se Evropa nuk vendos – ajo reagon. Nëse Zelensky thotë “po” apo “jo”, Evropa është në të njëjtin udhëkryq strategjik: pa doktrinën e vet të sigurisë, pa një politikë të unifikuar, pa sigurinë e mbrojtjes amerikane. Plani i paqes me 28 pika nuk është vetëm një propozim për Ukrainën. Është zbërthimi i parë i përrallës evropiane se paqja është e dhënë.
Evropa duhet t’i përgjigjet një pyetjeje që e ka shmangur për dekada: A dëshiron dhe nëse po, a mund të marrë përgjegjësinë për sigurinë e vet? Plani me 28 pika nuk është fundi i luftës. Është fundi i një epoke ku gjithçka u zgjidh në anën tjetër të Atlantikut.