Të dhënat e fundit të Censit tregojnë një krizë të thellë demografike në shumë njësi administrative të Jugut të Shqipërisë, ku rënia drastike e lindjeve ka çuar në mbylljen ose shkrirjen e shkollave.
Njësia administrative Frashër në Përmet, që përfshin tetë fshatra, kishte vetëm dy fëmijë të moshës 0–14 vjeç në vitin 2023. Situata është po aq alarmante në Zagori, Leskovik, Ngraçan, Pogon dhe Voskopojë, ku numri i fëmijëve është aq i ulët sa nuk justifikon më funksionimin e institucioneve arsimore. Ky realitet po i kthen këto zona në vendbanime të braktisura, duke përshpejtuar plakjen e popullsisë dhe boshatisjen e fshatrave.
Rrethi vicioz i zbrazjes
Mungesa e fëmijëve krijon një zinxhir negativ: shkollat mbyllen për shkak të mungesës së nxënësve, ndërsa familjet e reja largohen për mungesë shërbimesh bazë. Si pasojë, bëhet gjithnjë e më e vështirë që këto zona të rigjallërohen. Në total, 14 njësi administrative në rang vendi kanë më pak se 5% të popullsisë nën 14 vjeç, shumica në Jug, ndërsa 32 të tjera kanë mes 5–10% fëmijë, duke treguar përhapjen e fenomenit.
Kontrasti me Veriun
Ndryshe nga Jugu, njësitë administrative të Kukësit kryesojnë për përqindjen më të lartë të fëmijëve. Në zona si Tërthore, Gjinaj dhe Kolsh, mbi 25% e popullsisë është nën 14 vjeç. Megjithatë, edhe këto zona përballen me sfida të tjera serioze, si varfëria dhe braktisja e shkollës.