Në kodrat që dikur ishin të gjelbëruara, mbretëron hiri. Aty ku pak ditë më parë ziente jeta, ku familjet rrinin në oborrin e shtëpive me erën e rigonit dhe kumbullës së egër, sot ka veç gërmadha të djegura dhe heshtje.

Në Delvinë – zjarret e kësaj vere nuk dogjën vetëm pemët dhe kafshët e egra. Ato shkrumbuan ëndrra, strehë, jetë.

Dikush kishte 120 krerë bagëti. Nuk ka më asnjë. Ato u dogjën në mal bashkë me barin, pyllin dhe shpresën.

Një nënë e moshuar, sot fle në një hangar bagëtish. Shtëpia nxin pak metra më tej. “Mos u shqetësoni për mua, vetëm djemtë të jenë mirë”. Sytë e saj vështrojnë nga rrënojat.

Por tragjedia nuk është veç natyrore – është njerëzore dhe sistemike. Nuk shuhet me lotë. Shqipëria po digjet çdo vit më keq dhe më thellë sepse jemi një shtet që ndjek zjarret, jo që i parandalon.  Me dhjetëra bashki nuk kanë plan të menaxhimit të pyjeve, ndërsa një pjesë e mirë e mjeteve zjarrfikëse janë të vjetra, jo funksionale, ose thjesht të papërshtatshme për terren të thyer malor.

Sot vatrat vazhdojnë përhapen me erën. Nesër kur zjarri të shkrumbojë ç’të mundë e të ndalet, komunikatat do shpërndahen në media me fjalinë lehtësuese “situata është nën kontroll”.  Por pyetja është: Kontroll i kujt? Jo i zjarrit. Jo i fatkeqësisë.

Është tragjike që një vend si Shqipëria, i ekspozuar çdo verë ndaj rreziqeve ekstreme të zjarreve, nuk ka ende një flotë të mjaftueshme zjarrfikësesh moderne, as helikopterë të dedikuar për ndërhyrje emergjente ajrore.

Kur tymi ngrihet mbi pyje, fshatra e madje lagje të tëra, shteti është gjithmonë vonë. Përgjigjet janë ato që dihen: “nuk kemi mjete, nuk kemi logjistikë”.

Por në të njëjtën kohë, në rrugët tona shohim makina luksi të politikanëve, që lëvizin me eskorta sikur janë nën kërcënim lufte. Makinat me xhama të zinj, “full option” dhe sirenat e arrogancës janë prova e një shteti që ka vendosur të mbrojë më shumë komoditetin dhe imazhin e kastës në pushtet sesa jetën dhe pronën e qytetarëve të tij.

Çfarë dëshmojnë? Që janë të paprekshëm? Apo që janë më të rëndësishëm se dhjetëra familje që sot flenë rrugëve sepse shtëpitë u janë bërë hi? Në vend të një helikopteri për të shuar zjarrin, kemi një tjetër për të ulur ndonjë të fortë në resortet luksoze buzë detit. Kjo nuk është vetëm papërgjegjshmëri – është një fyerje e hapur ndaj dhimbjes njerëzore.

Çfarë duhet të ndryshojë?

Së pari, parandalimi dhe jo vetëm reagimi. Nuk mjafton më të presim sezonin e zjarreve për të reaguar. Duhet një strategji e përhershme, me fonde të dedikuara dhe përgjegjësi konkrete për çdo bashki dhe institucion.

Kjo kërkon kapacitete të specializuara. Shqipëria ka nevojë urgjente për pajisje të reja, për zjarrfikës të trajnuar për terren malor, për teknologji monitoruese dhe për helikopterë që shuajnë nga ajri. Nuk mund të jemi komb që kërkon ndihmë çdo gusht.

Një ligj i ashpër dhe zbatim i rreptë për çdo zjarrvënës, me ndëshkim real, jo vetëm moral – është gjithashtu i domosdoshëm.

Diçka tjetër që e shoh me dhimbje duke jetuar këto kohë në një nga zonat e rrezikuara nga zjarret është mungesa e organizimit, mospërfshirja e komunitetit.

Mungesa e ndjenjës së pronës publike dhe indiferenca ndaj së përbashktës janë ndër plagët më të rënda që Shqipëria e sotme trashëgon. Për shumëkënd, “kujdesi për të përbashktën” shihet si një mbetje e kohës së komunizmit. Organizimi vullnetar për të mbrojtur pyllin, lumin, malin apo plazhin perceptohet me dyshim, madje nganjëherë edhe me përçmim – si diçka e “vjetër”, “kolektiviste”, që “nuk na përket më”.

Por ironia është e dhimbshme: ndërkohë që të pasurit e rinj bëjnë “like” për mjedisin dhe sfidojnë njëri-tjetrin me foto të shkurreve të djegura në Instagram, në realitet njerëzit nuk hapin as derën për zjarrfikësen që kërkon të shpëtojë një kodër nga flaka — sepse “mos po i hyjnë dhitë kunatit”.

Ky nuk është thjesht një problem kulture, por një alarm i madh kombëtar. Në një shoqëri ku gjithçka perceptohet si “e imja ose hiç”, nuk ka vend për përgjegjësi kolektive. E për pasojë nuk ka as shpresë për mbrojtje afatgjatë ndaj katastrofave si zjarret. Mbetemi secili në kasollen tonë, duke pritur që zjarrin ta shuajë dikush tjetër — ose ta shpëtojmë vetëm pronën tonë, ndërsa pjesa tjetër digjet.

Ky është zjarri më i madh: jo ai që djeg pyjet, por ai që djeg ndërgjegjen.

Zjarret nuk janë thjesht dukuri natyrore – janë pasojë e një shoqërie që nuk kujdeset për rrënjët e saj. Kur djegim pyjet, djegim trashëgiminë, fëmijët tanë, të ardhmen. Kur lëmë të digjen shtëpitë e njëri-tjetrit, kemi djegur edhe shpirtin tonë njerëzor.

Ky është një apel, jo vetëm për shtetin, por për të gjithë ne: nuk mund të vazhdojmë të jetojmë në një vend ku, çdo verë, qielli bëhet i kuq nga flakët dhe shpirti më i zi nga dhimbja.

Nëse ky nuk është momenti për të ndryshuar, atëherë kur?