Ankthi është një nga çrregullimet më të përhapura të shëndetit mendor në botë, duke prekur mbi 301 milionë persona sipas të dhënave të “World Health Organization (WHO)”. Shkencëtarët theksojnë se ai nuk vjen vetëm nga stresi i përditshëm, por lidhet ngushtë me mekanizmat biologjikë të trurit dhe me përvojat traumatike të jetës.
Si krijohet ankthi?
Sipas një studimi të publikuar në “Nature Neuroscience”, ankthi lidhet me mbistimulimin e amigdales – pjesa e trurit që kontrollon frikën dhe reagimin ndaj rrezikut. Kur kjo strukturë ‘mbinxehet’, truri i njeriut e percepton situatën e zakonshme si kërcënim, duke shkaktuar simptoma si rrahje të forta zemre, frymëmarrje të shpejtë dhe mendime negative.
Gjithashtu, studime të “Harvard Medical School” tregojnë se ankthi ndikohet nga balanca e kimikateve në tru, kryesisht serotonina dhe dopamina. Mungesa e tyre ul aftësinë për të menaxhuar emocionet, duke krijuar terren për çrregullime ankthi.
Çfarë janë traumat dhe nga vijnë?
Traumat psikologjike janë përvoja shumë stresuese ose kërcënuese që lënë gjurmë afatgjata në mendje dhe trup. Sipas “American Psychological Association (APA)”, traumat mund të lindin nga:
-Dhuna dhe abuzimi në fëmijëri: një faktor që lidhet drejtpërdrejt me rritjen e rrezikut për ankth dhe depresion në moshë madhore.
-Humbja e papritur e një të dashuri: përshkruhet si një nga traumat më të forta emocionale.
-Aksidentet, fatkeqësitë natyrore dhe luftërat: përvoja që shpesh shkaktojnë çrregullim post-traumatik të stresit (PTSD).
-Nevoja për siguri të munguar në moshë të hershme: fëmijët që rriten në ambiente ku mungon stabiliteti emocional shpesh zhvillojnë nivele më të larta ankthi.
Një kërkim i gjerë i “National Institute of Mental Health (NIMH)” thekson se traumat e hershme ndryshojnë mënyrën se si funksionon sistemi nervor qendror, duke rritur ndjeshmërinë ndaj stresit gjatë gjithë jetës.
Shkencëtarët theksojnë se identifikimi i traumave është hapi i parë drejt shërimit. Terapitë si CBT (Terapia Kognitive e Sjelljes), EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) dhe ACT (Terapia e Pranimit dhe Angazhimit) kanë treguar rezultate të forta në zvogëlimin e ankthit të lidhur me trauma, sipas një analize të publikuar në “The Lancet Psychiatry”.
Ekspertët përfundojnë se ankthi nuk është thjesht “gjendje nervozizmi”, por një reagim biologjik dhe psikologjik i ndërlidhur fort me përvojat e së kaluarës. Trajtimi i tij kërkon qasje të personalizuar që merr parasysh historinë individuale dhe ndikimin e traumave.